‘सेण्टर फर डिजिज कण्ट्रोल एण्ड प्रिभेन्शन’ले गरेको एक अध्ययनअनुसार करीब १० करोड अमेरिकीमा राम्रोसँग निदाउन नसक्ने समस्या छ । सूचनाप्रविधिको अभूतपूर्व विकासले ल्याएको ‘ग्याजेट क्रान्ति’लाई यसको मुख्य कारक मानिएको छ । निदाउन नसक्नु अहिले विश्वमै आमसमस्या बनिरहेको छ । कम्प्युटर, ल्यापटप, स्मार्टफोन र टीभीजस्ता उपकरणले मानिसको निद्रा नराम्रोसँग खल्बल्याउँदै छन् । यस्ता अत्याधुनिक इलेक्ट्रोनिक्स साधनको प्रयोगले निद्राको समस्या थप जटिल बनाएको स्वास्थ्य विशेषज्ञहरू बताउ“छन् ।
तीव्र उज्यालोका कारण सडक र घरको रात दिनमा बदलिएको छ । त्यसैगरी, इण्टरनेट तथा अनगिन्ती ग्याजेटले मानिसको काम गर्ने, खेल्ने र सुत्ने समयको प्राकृतिक स्वभाव मेटिरहेका छन् । कम निद्राले मानिसको उत्पादकत्व मात्रै घटाइरहेको छैन, समग्र स्वास्थ्यमा प्रतिकूल असर पारिरहेको छ । उता, डाक्टरहरू पनि मधुमेह, मोटोपन, मुटुरोग तथा डिप्रेशनको प्रमुख कारण पनि कमजोर निद्रा नै रहेको बताउन थालेका छन् । गहिरो निद्राको अभावमा मानिसमा सधैं अनिद्राको महसूस हुन्छ । यसरी अनिद्राको समस्या दिनप्रतिदिन विकराल बनिरहेको अवस्थामा निद्रा विशेषज्ञ तथा व्यावसायिक परामर्शदाता नान्सी एच रोथष्टेनले दिएको यी पा“च सुझाव ग्याजेटप्रेमीका लागि उपयोगी हुन सक्छन् :
एक घण्टाको नियम
आफ्नो सुत्ने समयभन्दा १ घण्टापहिले नै सबै ग्याजेट बन्द गर्ने नियम बनाउँदा निद्रामा सकारात्मक प्रभाव पर्न थाल्छ । यस नियमको अनुसरण गर्दा ग्याजेटसँगको अन्तरक्रिया र त्यसबाट निस्कने नीलो प्रकाशले मस्तिष्कमा पारेको तनाव कम भई आराम मिल्ने समय प्राप्त हुन्छ । कम्प्युटर तथा अन्य हाते ग्याजेटले फ्याँक्ने नीलो प्रकाशले निद्राका लागि चाहिने ‘मेलाटोनिन’ हार्माेनको प्रवाह अवरुद्ध पार्छ । अमेरिकाको फिलाडेल्फियास्थित थोमस जेर्फसन विश्वविद्यालय र नासाका वैज्ञानिकहरूले सन् २०११ मा गरेको एउटा अध्ययनमा नीलो प्रकाशले मानिसलाई जागा बनाइराख्न मुख्य भूमिका निर्वाह गर्ने गरेको पत्ता लागेको थियो ।
ब्लूवेभलेन्थ ब्लकरको प्रयोग
सुत्नुभन्दा १ घण्टापहिले नै कम्प्युटर, स्मार्टफोन, ट्याब्लेटजस्ता सबै ग्याजेट बन्द गरेर बस्न सम्भव नहुन सक्छ । थुप्रै मानिसका लागि बच्चा सुतिसकेपछि राति ढिलासम्म आफ्नो काम गर्नुपर्ने बाध्यता पनि हुन्छ । यदि तपाईंको पनि यस्तै समस्या छ भने एक जोडा ‘ब्लूवेभलेन्थ ब्लकर’ ग्लास प्रयोग गर्नु राम्रो हुन्छ । थुप्रै अध्ययनमा यस तरीकाले सकारात्मक प्रभाव परेको र निद्रामा सुधार भएको पाइएको छ । चीनका डाक्टरले मोतियाबिन्दुका बिरामीको निद्रामा सुधार ल्याउन ब्लूवेभलेन्थ रोक्ने लेन्स प्रत्यारोपण गर्ने गरेका छन् । त्यसैगरी, क्यानडाका डाक्टरले दिउँसो सुत्नुपर्ने रात्रिकालीन कामदारमा ब्लूवेभलेन्थ ब्लकरको प्रयोग गरेर हेर्दा दिनको उज्यालोमा हुने नीलो प्रकाशको ब्लूवेभलेन्थले निद्रालाई असर नगरेको पाइएको थियो ।
शयन कक्षबाट उपकरण हटाउने
खासगरी शयनकक्षमा रहेको टेलिभिजनले मानिसको निद्रा र सुत्ने बानीमा नकारात्मक प्रभाव पार्ने पाइएको छ । निद्राविद् रोथष्टेनले शयन कक्षलाई सहायक कार्यालय वा मनोरञ्जन केन्द्र नभई निद्राको मन्दिर बनाउन सुझाव दिएकी छन् ।
अल्कोहलको प्रयोग नगर्ने
यदि तपाईंले रक्सीले निदाउन सहयोग गर्ने र मीठो निद्रा पर्ने सोच्नुभएको छ भने त्यो भ्रममात्रै हो । कतिपयलाई शुरूशुरूमा मादकपदार्थको सेवनले चाँडै निदाउन सहयोग गरे पनि पछि यसले निद्रा–चक्रमा व्यवधान उत्पन्न गराई मानसिक तथा शारीरिक आराममा आवश्यक पर्ने ‘र्यापिड आई मुभमेण्ट’ (आरईएम) घटाइदिन्छ, जसका कारण गहिरो निद्रा पर्दैन । अल्कोहल र निद्रामाथि गरिएका दुई दर्जनभन्दा धेरै अनुसन्धानको परीक्षण गरेर सन् २०१३ मा प्रकाशित गरिएको एउटा समीक्षामा सुत्नुभन्दा केही घण्टाअघि पिएको अल्कोहलले कसरी ‘आरआईएम स्लीप’लाई व्यवधान गर्छ भन्ने खुलासा गरिएको थियो ।
चियाकफीमा कटौती
कैयौं मानिस दिनभर ताजा र स्फूर्त भइरहन भन्दै चिया, कफीलगायत क्याफिनयुक्त पेय पिउने गर्दछन् । तर, त्यसबाट प्राप्त हुने क्याफिन लामो समयसम्म शरीरमा रहिरहन्छ भन्ने थाहा पाउँदा आश्चर्य लाग्न सक्छ । नेशनल स्लीप फाउण्डेशनका अनुसार कफी पिएको ६ घण्टासम्म पनि आधाजति क्याफिन शरीरमै रहेको हुन्छ । त्यसैले, निद्रा विज्ञहरू क्याफिनयुक्त पेयका साथै इनर्जी ड्रिङ्कसमेत बेलुकीपख नखान सिफारिश गर्छन् । कोकाकोलाजस्ता हल्का पेयपदार्थ पनि क्याफिनयुक्त हुन्छन् । त्यसैले, धेरै सोडा पिउनेको पनि निद्रा बिथोलिन सक्छ ।
–एजेन्सी
सबै प्रतिक्रिया हेर्नुहोस
अहिलेसम्म कुनै प्रतिक्रिया छैन।