मेलम्ची दोस्रो चरणको तयारी

३६ वर्षअघि देखि चर्चा गरिएको तथा २० वर्षअघि निर्माणको पहल शुरू भएको मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको सुरुङमा पानी पठाएर परीक्षण गर्न थालिएपछि राजधानीमाा अबको केही समयमा खानेपानीको आपूर्तिसमेत हुन थाल्ने अपेक्षा बढेको छ । राष्ट्रिय गौरवको आयोजना भनिए पनि निर्माणमा भएको ढिलाइ तथा भ्रष्टाचारका कारण निकै आलोचना भएको यो आयोजना पूरा भएपछि पनि राजधानीलाई आवश्यक परिमाणमा खानेपानी उपलब्ध गराउन सक्ने देखिँदैन ।

उपत्यकामा बढ्दो जनसंख्याको पानीको माग पूरा गर्न छिटोभन्दा छिटो मेलम्चीको दोस्रो चरणको काम शुरू गर्नुपर्ने देखिन्छ । पहिलो चरणमा भएका समस्या दोस्रो चरणमा नदोहोरिऊन् भन्नेमा सरकारको ध्यान जानु जरुरी छ ।

सुरुङमा पानी भरिन १६ दिन लाग्ने र त्यसपछि अन्य केही परीक्षण गरेपछि कुनै समस्या आएन भने वैशाखसम्ममा मेलम्चीको पानी वितरण हुन थाल्ने देखिन्छ । यस आयोजनाबाट दैनिक १७ करोड लिटर पानी काठमाडौं ल्याउन सकिन्छ । तर, उपत्यकामा खानेपानीको माग दैनिक ४१ करोड ५० लाख लिटर रहेको अनुमान छ । अहिले दैनिक १० करोड ७२ लाख लिटर पानी वितरण भइरहेको छ । त्यसैले मेलम्चीको पानी आएपछि उपत्यकामा खानेपानीको माग पूरा हुन नसक्ने अवस्था छ । त्यसैले एशियाली विकास बैंकले मेलम्चीको दोस्रो चरणको पानी ल्याउन सहयोग गर्ने भएको छ, जसका लागि प्रारम्भिक अध्ययनसमेत भइसकेको छ ।

पहिलो चरणको काम सम्पन्न गर्न २० वर्ष लागेको छ । यस अवधिमा खानेपानी मन्त्री ११ जना फेरिइसकेका छन् भने आयोजनाको सञ्चालक समितिमा १४ जना अध्यक्ष बनिसकेका छन् । आयोजनाको सुरुङ खन्नका लागि मात्रै तीनओटा ठेकेदार कम्पनी फेरिइसकेका छन् । यसरी मुलुकले सर्वाधिक महत्त्व दिएको एउटा आयोजनामा भएको ढिलाइ, भ्रष्टाचार र लागत वृद्धिको घटना केस स्टडीकै विषय बन्न सक्छ । केस स्टडी गरेर आयोजना पूरा हुन नसक्नाका कारण पत्ता लगाई आगामी समयका लागि पाठ लिन सकिन्छ ।

अहिलेका पानीले उपत्यकाको माग थेग्न नसक्ने भएकाले मेलम्चीमा याङ्ग्री र लार्के नदीको पानी ल्याउने दोस्रो चरणको योजना रहेको छ । यसका लागि २३० मिलियन डलर लागत पर्ने प्रारम्भिक अनुमान गरिए पनि निर्माण सुरु गर्न ढिलाइ हु“दा त्यसको लागत बढ्ने देखिन्छ । सन् २०२२ को जनवरीबाट निर्माण शुरू भई २०२८ डिसेम्बरमा ७ वर्षभित्र आयोजना पूरा हुने अनुमान छ ।

मेलम्चीको दोस्रो चरणको आयोजनाले पनि पहिलो आयोजनाको जस्तै नियति भोग्न नपरोस् भन्नेमा सरोकारवालाको ध्यान जानु जरुरी छ । पहिलो चरणको भन्दा बढी काम दोस्रो चरणमा गर्नुपर्ने देखिन्छ । खासगरी वितरण प्रणाली बनाउन बढी खर्च लाग्ने देखिन्छ । पहिलो चरणको पानी वितरण गर्न पुरानो पाइपलाइनको समेत उपयोग गरिएको छ ।

काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेडले भित्री बस्तीहरूमा घरघरमा वितरण गरेको पुराना पाइपलाइनहरूको उपयोग गर्ने तयारी छ । तर, दोस्रो चरणको पानी चक्रपथ बाहिर वितरण गर्ने योजना छ । यसका लागि पाइपलाइनको सञ्जाल छैन । स्थानीय उपभोक्ता समिति वा अन्य खानेपानी आयोजनाले वितरण गरेका पाइपलाइनहरूको सञ्जाल केही सीमित स्थानमा मात्रै देखिन्छन् । त्यसैले दोस्रो चरणका लागि ७ सय किलोमीटर पाइपलाइन बिच्छ्याउनुपर्ने अनुमान छ ।

काठमामाडौं उपत्यकामा खानेपानीको आपूर्ति सहज नहुँदा बोरिङ र डीप बोरिङबाट भूमिगत पानीको दोहन अत्यधिक भइरहेको छ । भवन र सडकहरू बढी बन्दै जाँदा पानी रिचार्ज हुन नसकेकाले भूमिगत जलसतह घट्दै गएको छ, जसका कारण उपत्यका भासिने खतरा बढेको भूगर्भविद्हरूले बताइरहेका छन् । त्यसैले उपत्यकामा बढ्दो जनसंख्याको पानीको माग पूरा गर्न छिटोभन्दा छिटो मेलम्चीको दोस्रो चरणको काम शुरू गर्नुपर्ने देखिन्छ ।

पहिलो चरणमा भएका समस्या दोस्रो चरणमा नदोहोरिऊन् भन्नेमा सरकारको ध्यान जानु जरुरी छ । उच्च तहका कर्मचारीको सरुवा, अव्यवस्थापन, भ्रष्टाचार, राजनीतिक हस्तक्षेप आदि हुन नदिई दोस्रो चरणको काम सम्पन्न गर्नेतिर लाग्नु आवश्यक भइसकेको छ ।

प्रतिक्रिया [0]

प्रतिक्रिया दिनुहोस्